Το κίνημα «σώστε τις παραλίες της Νάξου», δεν είναι πρωτόγνωρο για τη Νάξο. Είναι μια υγιής αντίδραση της τοπικής κοινωνίας και της κοινότητας των μονίμων αλλοδαπών επισκεπτών της Νάξου που αποτελούν και τους καλλίτερους πρεσβευτές μας.
Θυμίζω το κίνημα του 2013-2014 ενάντια στη πώληση των λιμνών του Αγ. Προκοπίου από το ΤΑΙΠΕΔ. Και παλαιότερα επί δεκαετίες τα κινήματα προστασίας των ακτών και της θάλασσας, της κατάθεσης πολλών θετικών προτάσεων στο δημοτικό συμβούλιο.
Οι πολίτες του κινήματος «Σώστε τις παραλίες της Νάξου», αξίζουν τα συγχαρητήρια και τη συμπαράσταση μας. Ξύπνησαν μια κοινωνία που βρισκόταν σε χειμερία καλοκαιρινή νάρκη, θέτοντας κρίσιμα ζητήματα:
- Την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών και επισκεπτών στις ακτές και τη θάλασσα.
- Τις καταστροφικές επεμβάσεις στο οικοσύστημα των αμμοθινών.
- Τις κραυγαλέες παραβιάσεις του Νόμου και της ΚΥΑ για τις παραχωρήσεις απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας
- Την ανοχή των τοπικών αρχών στις παραβιάσεις
- Την ενδελεχή εισαγγελική παρέμβαση γιατί οι παραβάσεις των αρμόδιων αρχών συνιστούν παραβάσεις καθήκοντος.
Σαν αριστερά βρισκόμαστε δίπλα στα κινήματα των νησιών για λόγους αρχών. Για τη δικαιωματική διάσταση, το δικαίωμα του κάθε πολίτη στην ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα και την περιβαλλοντική διάσταση, αφού οι παραλίες της Νάξου ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000, με αμμοθίνες και πολλούς υγροβιότοπους.
Συγχρόνως αναγνωρίζουμε το δικαίωμα κάθε πολίτη και επισκέπτη να προστατεύεται από την ηλιακή ακτινοβολία στις ακτές, με τη χρήση σκιάστρων (ομπρελών) ατομικών ή ενοικιαζόμενων.
Η συμπαράσταση μας στα κινήματα δεν σημαίνει ότι βρισκόμαστε απέναντι από τους επαγγελματίες του τουρισμού που χρησιμοποιούν τις παραλίες. Αναγνωρίζουμε τις ακτές ως αναπτυξιακό οικονομικό πόρο εθνικής σημασίας. Το αποδείξαμε με τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας (2971/2001 με τον 4607/2019) με την προσθήκη νέων δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν την εικοσαετία, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο κοινοχρησίας και προστασίας του περιβάλλοντος.
Η λεγόμενη «Απλή Χρήση» αιγιαλού και παραλίας που παρέχεται στους επαγγελματίες, έναντι ανταλλάγματος, είναι εξ ορισμού η χρήση που δεν παραβιάζει τον προορισμό του χώρου, ως κοινόχρηστο και δεν αλλοιώνει τη φυσική μορφολογία και τα βιοτικά στοιχεία του.
Η παραχώρηση «Απλής Χρήσης» στην ουσία βάζει τμήματα του αιγιαλού στην αντίστοιχη αγορά, που λειτουργεί με όρους ανταγωνισμού. Εδώ όμως έρχεται ο ιδιοκτήτης, το κράτος ως εκπρόσωπος της κοινωνίας και βάζει τους όρους του υγιούς ανταγωνισμού, αλλά κυρίως επιβάλει να μην επικρατήσουν τα χαρακτηριστικά της αγοράς στη παραλία ως σύνολο, αλλά της κοινοχρησίας και προστασίας της φύσης.
Είναι φανερό ότι η αύξηση του τουριστικού ρεύματος συμβαδίζει με την εξάπλωση, ποσοτική και ποιοτική, των επεμβάσεων στους αιγιαλούς, γεγονός που θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής. Οι επεμβάσεις στον αιγιαλό οι αυθαίρετες ή οι νόμιμες γίνονται στο πλαίσιο ενός τουριστικού μοντέλου ανάπτυξης που θεωρεί τον αιγιαλό-παραλία βασικό αναλώσιμο μέρος του τουριστικού προϊόντος και κατά συνέπεια πεδίο επιχειρηματικής δράσης ως και σκληρού ανταγωνισμού.
Οι αιγιαλοί-παραλίες πρέπει να αποτελούν συνιστώσα της οικονομικής τουριστικής ανάπτυξης, αλλά το ζήτημα είναι στο πλαίσιο ποίου μοντέλου ανάπτυξης. Του σημερινού πχ που ισοπεδώνει τις αμμοθίνες των ακτών με τα ευαίσθητα οικοσυστήματα για να δημιουργήσει αξιοποιήσιμο χώρο για ξαπλώστρες, τραπεζοκαθίσματα, διέλευση και παρκάρισμα αυτοκινήτων ή του μοντέλου του ήπιου τουρισμού που θα αξιοποιεί και θα προβάλει τις αμμοθίνες ως μοναδικούς τόπους οικολογικής αξίας; Ενός βιώσιμου μοντέλου που δεν θα αναλώνει τη φύση, θα επουλώνει τις μικρές επεμβάσεις ώστε να ανανεώνεται κάθε χρόνο, ενός μοντέλου που θα παραδίνει ακέραιο το περιβάλλον στις επόμενες γενιές για τη συνέχιση της ήπιας τουριστικής δραστηριότητας.
Απαιτείται εκπόνηση χωροταξικών σχεδίων, θαλάσσιας χωροταξίας, μελέτες για τη φέρουσα ικανότητα, επανίδρυση του Φορέα Διαχείρισης των περιοχών NATURA των Κυκλάδων, με στόχο να καταλήξουμε σε μια ολοκληρωμένη πολιτική διαχείρισης των ακτών.
Αυτό το μοντέλο προτείνουμε στους επαγγελματίες του τουρισμού.
Ο νόμος 2971/2001 όπως τροποποιήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2019, έστω και με τις αλλαγές του 2020 ή 21 της ΝΔ δεν είναι «κακός», αρκεί να εφαρμόζεται ή να βρεθεί ο τρόπος να εφαρμόζεται. Πχ το περιβαλλοντικό παράρτημα 3 που περιέχει η ΚΥΑ του 2023, προστατεύει απόλυτα τις αμμοθίνες της Πλάκας. Πρωτοεισάχθηκε το 2017 στη ΚΥΑ, αλλά σκόπιμα ποτέ δεν έχει εφαρμοστεί από το Δήμο και την ΕΤΑΔ. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι νόμοι της ΝΔ για τις στρατηγικές επενδύσεις που είναι δυσμενείς για τις παραλίες. Υπάρχει σαφώς το πρόβλημα του ελέγχου και της αστυνόμευσης, που η ΝΔ φρόντισε να θολώσει τα όρια των αρμοδιοτήτων του Λιμενικού με της Αστυνομίας επί του αιγιαλού –παραλίας (Ν.4676/2020 άρθρο 15).
Το πρόβλημα δεν είναι οι όροι παραχώρησης που θέτει ο νόμος αλλά η εργαλιοποίηση της διαδικασίας των παραχωρήσεων από το Δήμο Νάξου και Πάρου, η ένταξη της μέσα σε ένα κύκλωμα μικροπολιτικών συναλλαγών, κοινώς ρουσφετιών. Είναι χαρακτηριστικό τι ακούστηκε χθες στην Αγορά. Ο δήμος ειδοποίησε τους επαγγελματίες «μαζεύτετες δεν μπορούμε να σας καλύπτομε άλλο». Σωστά λοιπόν το Κίνημα ζητά την ενδελεχή εισαγγελική παρέμβαση γιατί οι παραβάσεις των αρμόδιων αρχών συνιστούν παραβάσεις καθήκοντος.
Πέρα όμως από τους όρους του νόμου θα μπορούσε να προστεθούν κάποια ζητήματα:
- Οικολογική σημασία των ακτών.
Απαιτείται η έμπρακτη αναγνώριση της μεγάλης οικολογικής σημασίας των ακτών μας, και η θεώρηση ότι οι παραλίες δεν ανήκουν αποκλειστικά και ελεύθερα δικαιωματικά στον άνθρωπο αλλά και στα παραθαλάσσια-παραλίμνια οικοσυστήματα. Σχεδόν όλες οι ακτές της Νάξου και μεγάλα μέρη της θάλασσας είναι χαρακτηρισμένες ως περιοχές NATURA 2000. Οι χαρακτηρισμένοι ως παλαιοί αιγιαλοί είναι συστήματα αμμοθινών που φιλοξενούν ευαίσθητα οικοσυστήματα, ακόμα και χώρους ωοτοκίας χελωνών, λίμνες-προστατευόμενοι μικροί υγροβιότοποι. Αυτά δε μπορεί να διαχειρίζονται ως απλή περιουσία (δημόσια ή ιδιωτική του Δημοσίου) με όρους καπιταλιστικής αγοράς, ανταλλακτικής αξίας, χωρίς να αναγνωρίζεται έμπρακτα η περιβαλλοντική τους αξία.
Έτσι πρέπει κατά τον καθορισμό των γραμμών Αιγιαλού-Παραλίας, εκτός από τα γεωφυσικά στοιχεία να λαμβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικοί χαρακτηρισμοί και οι υπάρχοντες θεσμοθετημένοι όροι προστασίας (NATURA 2000, ΠΔ μικρών υγροτόπων, τοπικά χωροταξικά, ΖΟΕ, Αποφάσεις Δασαρχείων κλπ) ή να εκπονούνται περιβαλλοντικές μελέτες. Οι χώροι των ευαίσθητων οικοσυστημάτων πρέπει να περιφράζονται και να οριοθετούνται με εμφανή ορόσημα. Ο υπόλοιπος χώρος θα είναι ο διαθέσιμος για ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο παλαιός αιγιαλός ο οποίος συνήθως περιλαμβάνει το χώρο των οικοσυστημάτων πρέπει να ξαναπεράσει στην εκτός συναλλαγής περιουσία του δημοσίου.
- Ελεύθερη ή ελεγχόμενη πρόσβαση στις ακτές.
Η λεγόμενη ‘’ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών’’ μετά την κατεδάφιση και απομάκρυνση όλων των ιδιωτικών εμποδίων και καταπατήσεων πρέπει να αντικατασταθεί με την ελεγχόμενη πρόσβαση, από συγκεκριμένα σημεία και σε συγκεκριμένα μέρη της ακτής που δεν επηρεάζουν τον χώρο των οικοσυστημάτων. Πρέπει να θεσμοθετηθούν ιδιαίτερα μέτρα για την απομάκρυνση των αυτοκινήτων από τον χώρο των παραλιών (ιδιαίτερα των αμμοθινών) που τώρα χρησιμοποιούνται για την πρόσβαση και για τη στάθμευση (ακόμα και στις προστατευόμενες λίμνες που έχουν ξεραθεί λόγω της ανομβρίας). Απαιτούνται να γίνονται ξύλινοι πεζόδρομοι για την πρόσβαση ανθρώπων (ποδηλάτων) μονοπάτια σε βραχώδεις ακτές, δρόμοι ασφαλείας για πρόσβαση ασθενοφόρων, συστήματα πρόσβασης των ΑΜΕΑ.
- Παραχώρηση χρήσης αιγιαλού.
Οι χώροι του αιγιαλού και οι όμορες ή μη επιχειρήσεις που παραχωρούνται πρέπει επιπρόσθετα να πληρούν αυστηρά ορισμένες προϋποθέσεις:
- Να μην αποτελούν επέκταση των προσφερόμενων υπηρεσιών του καταστήματος εστίασης (εκτός από τις εντός οικισμών περιπτώσεις), στο χώρο της ακτής και να λειτουργούν μόνο τη μέρα. Το κατάστημα πρέπει να διαθέτει ανάλογες τουαλέτες.
- Οι ενοικιαζόμενοι χώροι θα περιλαμβάνουν συγκεκριμένο πλήθος αριθμημένων ομπρελών με ειδικό σήμα.
- Τα όρια των χώρων θα σημαίνονται με ειδικά σημάδια εμφανή και με ψηφιακό τρόπο. Όσες ομπρέλες ή ξαπλώστρες βρίσκονται εκτός από τον οριοθετημένο χώρο θα κατάσχονται.
- Οι χώροι συνολικά να καταλαμβάνουν μικρό ποσοστό του διαθέσιμου για ανθρώπινες δραστηριότητες χώρου της ακτής (π.χ. έως 30-40%) με ομοιόμορφη κατανομή κατά μήκος της.
- Η επιφάνεια κάθε χώρου δεν υπερβαίνει το 5% του διαθέσιμου για ανθρώπινες δραστηριότητες χώρου της ακτής και σε καμιά περίπτωση τα 500 τετραγωνικά.
- Δεν ενοικιάζονται χώροι σε επιχειρήσεις που δεν είναι νόμιμες ή έχουν παραβιάσει του νόμους περιβαλλοντικής προστασίας ή εργατικής νομοθεσίας. Επίσης εκτός οικισμών αν δεν διαθέτουν ανάλογο ιδιόκτητο χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων έξω από την παραλία.
- Να μη δίνεται στον επιχειρηματία η δυνατότητα να δημιουργεί πρόσθετη μεγάλη αξία από την εκμετάλλευση του δημόσιου χώρου, με τον καθορισμό ανώτατης λιανικής τιμής ανάλογης των αντικειμενικών αξιών.
- Απαγορεύεται η διαφήμιση της απλής παραχώρησης ως δήθεν ιδιωτικής παραλίας με ποινή
- Φορέας Διαχείρισης.
Προτείνεται η διαχείριση της απλής παραχώρησης να αφαιρεθεί από τους Δήμους γιατί μέχρι τώρα αποτέλεσε για τους Δημάρχους πεδίο εκλογικών και οικονομικών συναλλαγών. Η ενοικίαση των επιλεγμένων περιοχών μετά από τις αιτήσεις των ενδιαφερομένων και μόνο θα γίνεται από τα γραφεία δημόσιας περιουσίας (Κτηματική) με αδιάβλητη ηλεκτρονική διαδικασία και σύμφωνη γνώμη του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κυκλάδων (πρώην Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κυκλάδων) που υπάγεται στον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α..
Να λειτουργήσουν τα αποκεντρωμένα γραφεία της κτηματικής στα νησιά και οπωσδήποτε στη Νάξο όπως προβλέπει το οργανόγραμμα του υπουργείου.
- Επίβλεψη – αστυνόμευση ακτών, εξ ολοκλήρου από το λιμενικό.
Προτείνεται η αυστηρή επίβλεψη των ακτών από κάθε είδους παρεμβάσεις μόνιμες ή προσωρινές, όπως την εφαρμογή των όρων στην απλή παραχώρηση αιγιαλού. Χωρίς την άμεση επίβλεψη οι νόμοι δεν έχουν καμία αξία. Η Κτηματική και τα Γραφεία Δημόσιας Περιουσίας δεν μπορούν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο άμεσης επέμβασης. Για τις Κυκλάδες που υπάρχει σε όλα τα νησιά παρουσία λιμενικών αρχών (Λιμεναρχείων ή σταθμών ή απλών λιμενοφυλάκων, εποχιακά) να δημιουργηθεί μέσα στο λιμενικό σώμα ειδική υπηρεσία αστυνόμευσης των ακτών (αιγιαλού-παλαιού αιγιαλού-παραλίας-αμμοθινών-οικοσυστημάτων θαλάσσιων και παραθαλάσσιων, προσβάσεων, σταθμεύσεων) με δικαιώματα σύλληψης των παραβατών, κατασχέσεων μέσων, μηνύσεων, αυτόφωρο κλπ. Λειτουργία τηλεφωνικού αριθμού καταγγελιών, διαδικτυακών καταγγελιών και άμεσης επέμβασης.
- Αποκατάσταση του περιβάλλοντος στις ακτές.
Πρέπει να κατεδαφιστούν οι μόνιμες κατασκευές στις ακτές, να αποψιλωθούν από τις παράνομες προσωρινές εγκαταστάσεις, να κατασχεθούν εξοπλισμοί ξενοδοχείων και καταστημάτων εκτός νόμιμων χώρων. Να αξιοποιηθεί το ταμείο ανάκαμψης και η τελευταία απόφαση του ευρωκοινοβουλίου για την αποκατάσταση του 20% της χαμένης βιοποικιλότητας της Ε.Ε.
Το βασικότερο είναι να θεσμοθετηθεί η διαδικασία αποκατάστασης των επεμβάσεων στις παράκτιες αμμοθίνες με συγκεκριμένο σχέδιο και χρονοδιάγραμμα (δεκαετιών).
- Διαβούλευση με την κοινωνία.
Πρέπει να γίνει διαβούλευση με την κοινωνία, όχι μόνο με τους ενδιαφερόμενους επαγγελματίες και επενδυτές. Μπορεί να γίνει εύκολα διαβούλευση με τους φορείς που συμμετείχαν στη διαβούλευση των αναπτυξιακών συνεδρίων.
