Δημοσιεύτηκε στα τοπικά ΜΜΕ στις 27-01-2023
Το «Απεραθίτικο Γεωλογικό Μουσείο» έρχεται ξανά στην επικαιρότητα με την υπογραφή του σύμφωνου συνεργασίας του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων και της Εθνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), με σκοπό την επιστημονική και συμβουλευτική στήριξή του. Επιστημονική υπεύθυνη ήδη ορίστηκε η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Νίκη Ευελπίδου, που έχει αναπτύξει πλούσια ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα στην Νάξο. Στη ψηφιακή εποχή ανοίγονται οι πλέον ελπιδοφόρες προοπτικές στη μέχρι τώρα πορεία του.
Είναι επίκαιρο σήμερα να ερευνηθεί η ιστορική διαδρομή του Μουσείου σε σχέση με τον ιδρυτή του, τον Μανώλη Γλέζο. Ο Μανώλης προσέγγισε την επιστήμη της γεωλογίας στη φυλακή, μέσα από τα μοναδικά βιβλία που του επέτρεπαν να διαβάζει. Έχοντας ζωντανές τις παιδικές παραστάσεις της πετραίας Γης του χωριού. Κουβαλώντας τις παρατηρήσεις των πετρωμάτων από τις πολιτικές περιοδείες του στις Κυκλάδες. Αγάπησε την γεωλογία και ως εξόριστος της δικτατορίας στη Λέρο, με σκληρή μελέτη πήρε το «δίπλωμα» του. Στα μετέπειτα χρόνια ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας της Γεωλογίας πολλών πανεπιστημίων.
Το Γεωλογικό Μουσείο υπερβαίνοντας τον εκθεσιακό του χώρο, αποτέλεσε τον πυρήνα ενός γεωπολιτισμού που ξεκινούσε από τη σμύριδα, την εργασία στα ορυχεία, διαπερνούσε τα βουνά με το σύρμα του εναέριου, τις πέτρινες κατασκευές, τις πηγές, τις ακτές, τις ανεβάλουσες και έφθανε ως την αλλαγή της στάσης του ανθρώπου απέναντι στην πατρώα Γη, θέτοντας παγκόσμια περιβαλλοντικά θέματα σε συζήτηση και πρότυπη αντιμετώπιση.
Ένα Γεωλογικό Μουσείο από τα λίγα οργανωμένα της Ελλάδας, σε ένα μικρό χωριό μιας τυπικής Ελληνικής γεωλογικής περιοχής, χωρίς πληθώρα ορυκτών ή ιδιαίτερα γεωλογικά φαινόμενα, αποτελεί σίγουρα ένα παράδοξο που προκαλεί τη διερεύνηση του. Πολλά είναι τα ερωτήματα που ανακύπτουν ως προς την ίδρυση του Μουσείου από τον Μ. Γλέζο, όπως και πολλά για την μετέπειτα πορεία του:
Γιατί σε μια ταραγμένη πολιτικά εποχή, στις προτεραιότητες του Μανώλη βρίσκεται το Γεωλογικό Μουσείο μαζί με μια βιβλιοθήκη στο χωριό του; Είναι απλά η ενασχόλησή του με τη Γεωλογία ή μια έκρηξη στο υποσυνείδητό του, της παιδικής αίσθησης της πετραίας Απεραθίτικης Γης; Και γιατί το αφιερώνει στη μνήμη του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, συγγραφέα του πρώτου βιβλίου για τη σμύριδα και του βιβλίου «Γη»;
Το βασικότερο όμως ερώτημα είναι γιατί μετά την ίδρυσή του, το μουσείο γίνεται κοινή ενεργή υπόθεση όλων των Απεραθιτών/σσων, γιατί το αγκαλιάζουν και το εμπλουτίζουν καθημερινά; Έχουν οι Απεραθίτες τόσο αναπτυγμένη την αίσθηση της γεωλογικής κληρονομιάς;
Γνωρίζουν οι Απεραθίτες/σσες τις θεωρίες εξέλιξης της Γης ή τις αντιλαμβάνονται με απλές παρατηρήσεις της διαδοχής των στρωμάτων στο Φανάρι, στο Ζα, στα απολιθωμένα θαλασσινά κοχύλια και φύκια στα βουνά; Αντιλαμβάνονται ότι ο τόπος που ζουν, είναι αποτέλεσμα παγκόσμιων γεωδυναμικών διεργασιών και περιφερειακών τεκτονικών αλλαγών; Το παγκόσμιο τμήμα του Μουσείου μήπως επιβεβαιώνει αυτό ακριβώς;
Πως οι απλοί Απεραθίτες/σσες συνδέουν την εξελικτική ιστορία της ζωής με την γεωλογική ιστορία της Γης, γιατί αυτό ακριβώς δείχνει η διάσωση και προσφορά στο μουσείο του απολιθώματος της άνω γνάθου και των οστών του νάνου ελέφαντα. Πως αντικρίζοντας μια πέτρα, το πέτρινο απολίθωμα του ελέφαντα, να αντιλαμβάνονται ότι αυτή η πέτρα ήταν κάποτε ζωή και κατέληξε έτσι μέσα από μια εξελικτική βιογεωλογική διεργασία; Πως αντιλαμβάνονται ότι αυτή η πέτρα είναι κάτι σπάνιο, είναι κομμάτι μιας παγκόσμιας αλυσίδας της ζωής και της Γης; Και γιατί ενώ αναγνωρίζουν ότι είναι παγκόσμιο, θεωρούν ότι ανήκει στον τόπο που βρέθηκε και πρέπει να φυλαχθεί σε ένα τοπικό μουσείο; Πως κατορθώνουν και δένουν αρμονικά το παγκόσμιο με το τοπικό με την ίδρυση του Μουσείου;
Και πως από την δεκαετία του 1980, ξεκινούν τα παγκόσμιου ενδιαφέροντος πειράματα αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της λειψυδρίας, της διάβρωσης των εδαφών; Η λειτουργία του Υδρολογικού Κέντρου- Υδρολογικής Σχολής, του Σταθμού Αξιοποίησης ήπιων πηγών ενέργειας, η κατασκευή 76 φραγμάτων ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής, η ανασκευή πολλών αναβαθμίδων, η υλοποίηση του έργου MEDSPA-91 «Ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση στην Νάξο με μέτρα καταπολέμησης της διάβρωσης των εδαφών»;
Πολλά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Μεταβιβάζονται, επαναδιατυπώνονται και απευθύνονται ως νέα ερωτήματα στη φυσιογνωμία, στην ιστορία του Απεραθίτη/σσας, στοιχεία που συμπύκνωνε στο πρόσωπο του ο Μανώλης. Ο Μανώλης που εμπνέει, ενεργοποιεί, απελευθερώνει τους Απεραθίτες/σσες με τη συμμετοχή σε νέους δημοκρατικούς θεσμούς, δίνει γραπτά και έμπρακτα τις απαντήσεις:
Ο Απεραθίτης στη μισή του ζωή έχει δουλέψει μέσα στα σπλάχνα της Γης για να ξεριζώσει λίγες πέτρες σμυρίγλι, έχει βιώσει τα έγκατα της Γης, γνωρίζει τη Γη από μέσα, γνωρίζει τα σημάδια της Γης που οδηγούν στο σμυρίγλι, δηλαδή στην επιβίωση. Και στην άλλη μισή ζωή έξω από τη Γη, στο σκληρό τοπίο και το φως, έχει σπάσει με τα χέρια του άπειρες πέτρες συνθέτοντας έργα γεωαισθητικής και διαμορφώνοντας ένα πετραίο πολιτισμό.
Ο κάτοικος της περιοχής, βρίσκεται συνεχώς από τα προϊστορικά χρόνια σε μια αμφίδρομη επικοινωνία με τον περιβάλλοντα γεωχώρο που βιώνεται έντονα από αυτόν, οι πέτρες σαν εργαλείο και πρώτη ύλη διαπερνούν την ύπαρξή του, διαπαιδαγωγείται καθημερινά από το γεωπεριβάλλον, διαμορφώνει τη συνείδηση της πετραίας Γης, μια οικουμενική γεωπαιδεία και τελικά ανταποδίδει το χρέος του προς τη δασκάλα του, τη ΓΗ, με την ίδρυση του Γεωλογικού Μουσείου. Αξίες που είναι αναγκαίο να ψηφιοποιηθούν, ώστε να βρουν τη θέση τους στη νέα μορφή του Μουσείου!!
Νέα όμως ερωτήματα γεννιούνται σε σχέση με την αναβάθμιση του Μουσείου. Θα ξαναγίνει κέντρο δράσεων συντήρησης και ανάδειξης του πετραίου πολιτισμού της περιοχής, του πολιτισμού που από την κατάργηση των κοινοτήτων αποσυντίθεται σε άψυχες πέτρες και σκουριές, που βιάζεται καθημερινά από την εγκατάλειψη, τις κερδοφόρες επεμβάσεις και τα έντονα κλιματικά φαινόμενα; Θα αναπτυχθούν ξανά δράσεις παγκόσμιου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, όπως της καταπολέμησης της διάβρωσης των εδαφών σε συνθήκες προχωρημένης κλιματικής κρίσης και δράσεις προστασίας της γεωπεριβαλλοντικής φυσιογνωμίας της Νάξου;
Ο ιδρυτής του Μουσείου το είχε κάνει σαφές: “Θα σας κυνηγάει η ύπαρξή μου, για να κάνετε αυτό που πρέπει να κάνετε! Μη νομίζετε ότι θα γλιτώσετε από μένα ποτέ”. Ένα μήνυμα στους πολιτικούς, αλλά και στο Δήμο Νάξου!!
