Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών 2-7-2020
Το κυβερνητικό Πράσινο Ταμείο του ΥΠΕΝ, μετά τις μεγάλες κινητοποιήσεις στις Κυκλάδες, αποφασίστηκε να χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα «κάμψη των αντιδράσεων και απόκτηση της κοινωνικής συναλλαγής για την απρόσκοπτη εγκατάσταση των αιολικών πάρκων» σε προστατευμένες περιοχές 1 . Η αποτυχία της συμμόρφωσης των Τηνιακών από τα ΜΑΤ, ανάγκασε το κράτος να εντάξει στο πεδίο των ιδεολογικών των μηχανισμών μια ακόμη ταξική επιλογή: τα αιολικά πάρκα, επιζητώντας τη συναίνεση στην εγκατάστασή τους, στο πλαίσιο του ιδεολογικού αφηγήματος της καπιταλιστικής πράξης ανάπτυξης. Το εγχείρημα βέβαια της συναίνεσης δεν θα είναι τόσο εύκολο στις Κυκλάδες, αφού οι κάτοικοι τους έχουν δεσμούς με βαθιές και πολυσύνθετες ιστορικές ρίζες με το τοπίο που προβλέπεται να εγκατασταθούν τα αιολικά.
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή της καταγωγής στις βραχώδεις κορυφές της Αιγηίδας, δηλαδή των νησιών, όπου για να επιζήσει ο Κυκλαδίτης στο αφιλόξενο περιβάλλον άρχισε να μεταμορφώνει με ήπιες παρεμβάσεις. Με την πέτρα των βράχων ξεκίνησε να δημιουργήσει πολιτισμό. Με την πέτρα που διαχρονικά την ύπαρξή του, ως υλικό, εργαλείο και τέχνη, ανασύνδεσε το τοπίο με λειτουργικές πετρόχτιστες κατασκευές, τράφους (πεζούλια), λιθόστρωτα, υδραγωγεία, αλώνια, ανεμόμυλους, περιστεριώνες, κτίσματα, οικισμούς, πλαστικές και τόσα άλλα, ενώ σε συνέργεια με τη φύση δημιούργησε τις αναβαθμίσεις.
Η ειδική άποψη για τη γη, ως ασφαλής στεριά απέναντι στην επικίνδυνη θάλασσα, οι περιορισμένοι και η αυτογνωσία της κλίμακας του νησιού, επέβαλαν τον σεβασμό και την αειφορική διαχείριση της γης, των νερών, των ζώων, με θεσμοθέτηση ιερών κανόνων. Η αρχέγονη παραγωγή σε κάθε μέρος του νησιωτικού τοπίου συνδέθηκε με μύθους, παραδόσεις που προκάλεσαν αναπόσπαστο χαρακτηριστικό του. Ορίστηκαν οι περιοχές χωρίς ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως οι κορυφές των βουνών, οι πηγές, τα σπήλαια, που αφιερώθηκαν στους θεούς και τους προσδόθηκαν ιερά λατρευτικά χαρακτηριστικά. (Πχ. η οριοθέτηση της περιοχής του Δία στις κορυφές του ομώνυμου βουνού της Νάξου με πέτρινες επιγραφές). Επίσης σε αντίστοιχους λατρευτικούς γεώτοτοπους, δημιουργήθηκαν νεκροταφεία, ναοί, εκκλησιές, μοναστήρια, φρυκτωρίες. (Πχ. ναοί του Διονύσου, Ποσειδώνα, Απόλλωνα, της Δήμητρας, μονή Χοζοβιώτισσας, Αι Γιάννης Σπηλιώτης, κατακόμβες, ξωκλήσια του προφήτη Ηλία, η Χρυσοπηγή κτλ.). Στο τοπίο παρέμειναν για πάντα τα ημιτελή έργα πλαστικής, όπως κούροι στη Νάξο, καράβα στην Πάρο, λέοντας στην Κέα, κτλ, αλλά και τα προϊστορικά βραχογραφήματα και σπείρες. Στο νέο λαϊκό πολιτισμό ο Κυκλαδίτης ύμνησε το τοπίο του, σε σύνδεση με τις παράγωγες και κοινωνικές δραστηριότητες, με ποιήματα,λαϊκά αυτοσχέδια τραγούδια, εικαστικά.Χαρακτηριστική είναι η λαογραφική μελέτη «Ποίηση χαραγμένη στην πέτρα» των Αρχοντάκη-Γιαννούλη2.
Το αξιοσημείωτο σήμερα είναι ότι στους ίδιους τόπους συνεχίζονται οι ίδιες ή παρόμοιες χρήσεις της πρωτογενούς παραγωγής, με τη ζωντανή λαϊκή παράδοση να μεταφέρει τις πολιτισμικές ορίζουσες του τοπίου και να διατηρεί αναλλοίωτες στα πυρήνα τους τις αρμονικές σχέσεις του Κυκλαδίτη με το περιβάλλον. Το ορεινό τοπίο των Κυκλάδων είναι μια πολυδιάστατη οντότητα, μια σύνθεση γεωτόπων, άγριας πανίδας και χλωρίδας, ήπιων ανθρωπογενών παρεμβάσεων και χρήσεων, ανθρώπινου συσσωρευμένου μόχθου, μνημείων, τέχνης, ποίησης και τραγουδιών, μυθολογίας, ιστορίας και παραδόσεων. Επιπλέον η απομόνωση των νησιών ευνόησε τη δημιουργία ισχυρών τοπικών ταυτοτήτων.
Ο Κυκλαδίτης με ανεπτυγμένα τα πατρογονικά αισθητήρια, τη συνείδηση της ιστορικής συνέχειας, ζει με τη βεβαιότητα ότι είναι κληρονομικά συνδημιουργός του τοπίου σε αρμονική ενέργεια συν με τη φύση και επομένως άγρυπνος θεματοφύλακάς του. Βιώνει το τοπίο του νησιού του με πολιτισμικούς όρους, αφού προσλαμβάνει από αυτούς τους συμβολισμούς, νοήματα και αξιώσεις που διατηρούνται για χιλιετίες στη συλλογική ιστορική μνήμη. Συνδέει τα τοπία με ισχυρή τοποθέτηση με ζωντανή τη σημειολογική τους αξία. (Πχ οι σπηλιές του Ζα, του Περσέα, Κιόνια, πύργοι-φρυκτωρίες, κτλ μυθολογικά και ιστορικά αναγνωρίσιμα από την τοπική κοινωνία).
Συνεχίζει την παρουσία του με « συνείδηση της πετραίας γης » πάνω στην οποία ζει, όπως γράφει στο ομώνυμο βιβλίο του για τις Κυκλάδες ο Μανώλης Γλέζος . Συνείδηση που ποτέ δεν απώλεσαν, γιατί όπως γράφει ο ποιητής μας : «Κι ως ήρθε η ώρα του ξεριζωμού απ’ τη γη μας πήραμε ακόμη μιαν ασμυριγλό- πέτρα μαζί μας για να την έχει ο νους γι ακόνι …». Είναι αυτό που αδυνατεί να συλλάβει ο αμύητος για τις Κυκλάδες, νομοθέτες, επενδυτές, δεξιός ή αριστερός κυβερνητικός, διανοούμενος της πρασίνης ανάπτυξης!!
Γι’ αυτό οι εγκαταστάσεις και τα έργα των αιολικών πάρκων στις βουνοκορυφές, όπως και οι μεγάλες τουριστικές επενδύσεις ή τα φαραωνικά έργα υποδομής, προκαλούν τις βιωματικές αντιδράσεις των απανταχού νησιωτών, ιδιαίτερα των νησιών με μεγάλη πολιτιστική παράδοση και ισχυρή ταυτότητα.
Καλό λοιπόν είναι, το Πράσινο Ταμείο και οι συνεργαζόμενοι συγγενείς, να σεβαστούν το πολιτισμικό τοπίο των Κυκλάδων, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των βουνών, να σεβαστούν τη ζωή και τη σκληρή εργασία χιλιάδων ανθρώπων που κράτησαν ζωντανό το Αιγαίο τόσους αιώνες. Ματαιοπονούν αν νομίζουν πως θα αποδυναμώσουν τη συνείδηση της πετραίας γης των Κυκλαδιτών γιατί είναι πολύ πιο δυνατή και ιστορικά γειωμένη από τα «αίολα» κεφαλαία των επενδυτών!!
- ΤΑΣΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ, ΕΥΣΥΝ 22/6/2020
- Μ. ΑΡΧΟΝΤΑΚΗΣ-Γ. ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ, Ποιότητα χαραγμένη στην πέτρα, Αθήνα 2001, έκδοση ΑΤΡΑΠΟΣ
- ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΛΕΖΟΣ, Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΙΑΣ ΓΗΣ – ΚΥΚΛΑΔΟΓΡΑΦΕΣ , Αθήνα 1997 έκδοση ΤΥΠΩΘΗΤΩ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ
- Ανθολογία από το έργο των απειρανθίων ποιητών, Αθήνα 1978, ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΠΕΙΡΑΝΘΙΩΝ ΝΑΞΟΥ
