Ομιλία εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής της εκδήλωσης.
Πέρυσι κατά την εκδήλωση των 100 χρόνων, συζητήθηκε από πολλούς η ιδέα να εκδοθεί ένας επετειακός αναμνηστικός τόμος για το Γυμνάσιο Νάξου. Κατά την ομιλία του ο καθηγητής Μανώλης Σέργης το πρότεινε, πρόταση που επιδοκιμάστηκε με ενθουσιασμό από τους παρευρισκόμενους στην εκδήλωση και αποτέλεσε δέσμευση για μας.
Έτσι ως επιτροπή που είχαμε αναλάβει την πρωτοβουλία για την εκδήλωση των 100 χρόνων, θέσαμε σαν στόχο την έκδοση του επετειακού τόμου, παρατείνοντας τη δράση μας, διευρύνοντας και αυξάνοντας την ανταπόδοση του χρέους μας προς το Γυμνάσιο Νάξου.
Αρχικά κάναμε κάλεσμα για την εξεύρεση χορηγών, με τη βοήθεια του Δημ. Καρούση, ώστε να καλυφθούν οι δαπάνες της έκδοσης και να δοθεί προς διάθεση, χωρίς υποχρεώσεις στο Σύλλογο Γονέων του Α’ Γυμνασίου. Ευχαριστούμε όσους πρόλαβαν και ανταποκρίθηκαν, όπως και τον Δημήτρη Καρούση. Οι χορηγίες βρίσκονται στο τέλος του τόμου.
Συγχρόνως καλέσαμε όσους επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στον τόμο με εργασίες ή αναμνηστικά κείμενα, ορίσαμε τις τυπογραφικές προδιαγραφές και τις τελικές ημερομηνίες αποστολής. Ζητήσαμε από προσωπικότητες της Νάξου, καθηγητές πανεπιστημίων, να συμμετάσχουν. Βοηθητικά, προτείναμε ενδεικτικά 18 θεματικές ενότητες για την ανάπτυξη εργασιών και υπενθυμίσαμε τους αρχειακούς τόπους με το πρωτογενές υλικό για το Γυμνάσιο Νάξου. Οι Ναξιώτες, που διατηρούν στην ιστορική μνήμη τους κάθε στοιχείο της ζωής του τόπου, ανταποκρίθηκαν άμεσα στο κάλεσμα της έκδοσης του τόμου. Πολλοί μετά την έκδοση ζήτησαν ευκαιρία να καταθέσουν κι αυτοί τις απόψεις τους.
Αρκετές θεματικές ενότητες δεν ανοίχθηκαν, ενώ άλλες υπερκαλύφθηκαν. Όμως μέσα στα κείμενα των αναμνήσεων, καταγράφεται ένα σημαντικό υλικό που αφορά τις ενότητες αυτές, και μπορεί να αξιοποιηθεί για τη σύνθεση νέων εργασιών μελλοντικά. Για καμιά εργασία η επιτροπή δεν εξέφρασε άποψη, συμφωνίας ή διαφωνίας, αφού κάθε εργασία καταγράφει τις απόψεις του συγγραφέα και δεν δεσμεύουν την επιτροπή. Καμία εργασία δεν διορθώθηκε από την επιτροπή, όπως και καμία που στάλθηκε δεν αποκλείστηκε ή απορρίφθηκε.
Το Γυμνάσιο Νάξου με το βάρος ενός αιώνα ζωής γίνεται προνομιακό πεδίο ιστορικής, ιστοριο – διφικής μελέτης από τους ίδιους τους μαθητές του, αλλά και από ειδικούς επιστήμονες. Οι πολλές του όψεις ανοίγουν αντίστοιχα κεφάλαια έρευνας, λαογραφικής, κοινωνικής – ανθρωπολογικής, εκπαιδευτικής – παιδαγωγικής, Αθλητικής, Πολιτιστικής, Αρχαιολογικής, Αρχιτεκτονικής, Πολιτικής και άλλα κεφάλαια.
Η αξία του τόμου για την νεότερη γενιά, τους σημερινούς μαθητές, καθηγητές είναι αυτονόητη. Θα γνωρίσουν και θα συνδεθούν με ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του τόπου μας, την ιστορία της εκπαίδευσης, την ιστορία του χώρου που μορφώνονται και συμμετέχουν ενεργά.
Ο τόμος που παραδίνουμε σήμερα γίνεται και αυτός μέρος της ιστορίας του Γυμνασίου και της εκπαίδευσης στη Νάξο, όχι επειδή εξαντλεί το θέμα, αλλά επειδή δίνει το έναυσμα μιας ιστορικής έρευνας που πρέπει να συνεχιστεί πιο οργανωμένα, επιστημονικά και σε περισσότερους τομείς.
Ο τόμος αυτός, χωρίς να είναι στις προθέσεις μας ως επιτροπή, μέσω του εκδοτικού οίκου, βρίσκεται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας και της Νάξου βέβαια. Όταν όμως η «αγορά» όπως θα έλεγαν κάποιοι φανατικοί οπαδοί της, ή η κοινότητα του βιβλίου όπως θα λέγαμε εμείς, αντιδρά θετικά, σημαίνει ότι ο τόμος περιέχει σημαντικά και ενδιαφέροντα στοιχεία για την επιστημονική κοινότητα της χώρας μας.
Πράγματι, αρκετά θέματα που πραγματεύεται ο τόμος, υπερβαίνουν το στενό τοπικό ενδιαφέρον, αφού μέσα από την τοπική περίπτωση αναλύονται και αναδεικνύονται κεντρικά ζητήματα της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας που απασχόλησαν επανειλημμένα τους ιστορικούς.
Παράδειγμα: Το ζήτημα της διαμάχης των μεταρρυθμιστικών εκπαιδευτικών σχεδίων των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα, η γνωστή διένεξη μεταξύ των Γεωργικών – Τεχνικών – Αστικών Σχολείων από τη μια και των Γενικών Γυμνασίων από την άλλη. Οι σκοτεινές περίοδοι της ιστορίας μας, η μετεμφυλιακή περίοδος και η επταετία της χούντας. Αλλά και η ίδρυση είναι ένα γεγονός που υπερβαίνει τη Νάξο και τις Νότιες Κυκλάδες, αφού σχετίζεται με έναν πολιτικό εθνικής εμβέλειας, τον Π. Πρωτοπαπαδάκη, τον τρόπο και τον τόπο που ο πολιτειακός άρχοντας υπογράφει το ΦΕΚ της ίδρυσης στην Προύσα της Μικράς Ασίας, σε διάλειμμα της εκστρατείας και το σχολείο με την ίδρυσή του να υποδέχεται και να αγκαλιάζει τα προσφυγόπουλα της Σμύρνης, ώστε να συνεχίσουν τη φοίτησή τους.
Γι’ αυτό ακριβώς, αποτελεί και αντικείμενο μελέτης ειδικών επιστημόνων σε εθνικό επίπεδο, αφού η ιστορία μας και τα υλικά στα Γενικά Αρχεία του Κράτους είναι ανοικτά σε κάθε ερευνητή, γεγονός που αποτελεί σεβαστή ακαδημαϊκή αρχή.
Η μαζική και αγνή συμμετοχή στον τόμο εκπέμπει το μήνυμα ότι δεν υπάρχουν ιδιοκτήτες της ιστορίας της Νάξου, βοηθοί και αυτόκλητοι θεματοφύλακες της.
Κλείνοντας, θα λέγαμε με βεβαιότητα, ότι το 1921 είναι ένα έτος ορόσημο για τη Νάξο. Η αξία της παιδείας αναγνωρίζεται στο νησί, το Γυμνάσιο είναι το μακρινό όραμα, που γίνεται ώριμο αίτημα και υλοποιείται από τον Π. Πρωτοπαπαδάκη στις πιο δύσκολες και τραγικές στιγμές για τη χώρα μας. Η ίδρυση του Γυμνασίου είναι η διάρρηξη της παραδοσιακής σχέσης των Ναξίων με την καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία. Είναι η απογείωση της Νάξου στον αστερισμό της παιδείας.
Το κτήριο που κτίστηκε από την κοινότητα της Χώρας, σε ακόμα δυσκολότερες συνθήκες, είναι μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο και αρχιτεκτονικά αρτιότερο δημόσιο κτήριο της πόλης μας που καταγράφει στους γρανιτένιους τοίχους του τη ζωντανή ιστορία της εκπαίδευσης στη Νάξο.
Το Γυμνάσιο Νάξου αποτέλεσε το κύτταρο, τη μήτρα, όλης της οικογένειας των σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νησιού, το ιστορικό σημείο αναφοράς της, τη βάση του συστήματος της εκπαίδευσης στη Νάξο και στις Νότιες Κυκλάδες.
Σχολειά που έδωσαν τα φώτα της παιδείας, τα απαραίτητα εφόδια της ζωής, διάπλασαν χαρακτήρες, μόρφωσαν και ανέθρεψαν γενιές μαθητών, σε ειρηνικές ή δύσκολες εποχές, μαθητών που αποφοίτησαν και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή, στη δικαιοσύνη, στην επιστήμη, στην οικονομία, στη διοίκηση, στα γράμματα και τις τέχνες. Εφέτος, κλείνοντας 100 χρόνια αποφοίτων, έχουμε την ευτυχή συγκυρία, οι απόφοιτοι της Νάξου να πρωταγωνιστούν στις πανελλαδικές εξετάσεις εισαγωγής στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Εμείς να ευχηθούμε ο δεύτερος αιώνας της εκπαίδευσης στη Νάξο να είναι δημιουργικός, σε κλίμα ειρήνης, με πιο ενισχυμένη και δυνατή τη δημόσια παιδεία, με μεγαλύτερες και περισσότερες επιτυχίες των παιδιών στη μόρφωση και τη ζωή.
Σας ευχαριστούμε πολύ!!
